सुवर्णजीको योगदान

१ आज सुवर्ण स्मृति प्रतिष्ठानले िवचार गाेष्ठी आयोजना गरेको रहेछ । निम्ता पाएर पनि जान सकेकोमा थकथकी लागेको छ । त्यहाँ पक्कै पनि सुवर्णजीको योगदानको चर्चा भयो होला । नेपालको राजनीतिमा थुप्रै चटकेहरू निकै चर्चित भए । नेपाली कांग्रेसले नै उपेक्षा गरेपछि अरूले सुवर्णजीको कदर गर्ने अपेक्षा गर्नु मूर्खता हो भने नेपाली कांग्रेसका आजका नेताहरूबाट कृतज्ञताको अपेक्षा गर्नु पनि सायद उत्तिकै मूर्खता हुन्छ । तैपनि यस्ता सार्वजनिक अवसरहरूमा मन नलागे पनि व्यक्तिको योगदानबारे बोल्नैपर्ने हुन्छ । तेसैले नेता र अरू वक्ताका मधुरवाणी सुन्न मन लागेको हो । 

२ सुवर्ण शमशेर राणा अद्वितीय राजनीतिक नेता हुन् । मुलुकमा क्रान्ति गर्न शासक परिवारका सदस्यले ज्यानको बाजी लगाएको उदाहरण संसारमा अरू पनि धेरै होलान् । तर क्रान्तिका लागि दुई दुई पटकसम्म सम्पत्ति लगाएको र त्यसको प्रतिफलसमेत कहिल्यै नखोजेको उदाहरण मैले अन्त कतै पढ्न पाएको छैन । उनले झैँ पार्टी संचालनका लागि कार्यकर्तामात्र हैन नेतालाई समेत निजी ढुकुटीबाट खर्च भर्ने अर्को व्यक्ति पनि नेपालको राजनीतिमा अर्को कोही छैन ।  उनका समकालीन र अहिलेका शिर्ष नेताहरूमा सुवर्णजीले भरेको मानो नखाने पनि कोही नहोलान् । जेलमा पर्दासमेत सुवर्णजीले जनही दैनिक खर्च दिन्थे रे । 

३ अार्थिकबाहेक सुवर्णजीका अरू योगदान पनि उल्लेखनीय छन् । उनैले २००७ को जनक्रान्तिमा मुक्ति सेनाको संगठन गरेका हुन् । राणा शासनविरुद्ध सशस्त्र क्रान्ति गर्नुपर्छ भन्ने नीति पनि उनैको हो । सत्याग्रहका पक्षमा रहेका बीपी पछिमात्र सशस्त्र क्रान्तिका लागि तयार भएका हुन् । 

४ राष्ट्रिय मेलमिलापको नीतिका प्रथम प्रणेता पनि सुवर्णजी नै हुन् । उनले दरबारिया भाषामा भने । जनताले बुझेनन् । बुझ्नेले अहिले पनि बुझ पचाइरहेका छन् । प्रजातन्त्रबिना देशको अस्तित्त्व नजोगिने हुनाले प्रजातान्त्रिक विकासका लागि राजालाई सहयोग गर्ने भनेर त सुवर्णजीले २०२५ सालमै भनेका हुन् ।  बीपी र सुवर्ण दुवैले राजालाई एउटा राष्ट्रिय शक्ति ठानेर मेलमिलापको प्रस्ताव राखेका हुन् । उनीहरू राजाको निरंकुश शासनका समर्थक वा निरपेक्ष राजतन्त्र समर्थक हैनन् ।

४ गणेशमान सिंह ठूला विद्रोही हुन् । प्रधानमन्त्रीको पद अस्वीकार उनको त्यागभन्दा विद्रोह हो राजाले दिएको पद किन लिने भन्ने मानसिकता उनमा बलियो थियो । सुवर्णजीकै नेतृत्त्वमा पहिलो संसदीय निर्वाचन भएको थियो । संसदीय दलमा सुवर्णजीको बहुमत पुग्थ्यो । बीपीले नै पनि छाड्नसक्थे । सुशीला भाउजु रमाएकी थिइनन् । राजा र भारत दुवै सुवर्णजीका पक्षमा थिए । तैपनि सुवर्णजीले बीपीलाई नै प्रधानमन्त्री बनाए । सुवर्णजीको त्यागको चर्चासम्म पनि हुँदैन ।

५ नेपाली कांग्रेसले सुवर्णजीकै नेतृत्त्वमा २०१२ मा समाजवाद अपनायो । गणेशमानजीलाई हराएर सुवर्णजी कांग्रेस सभापति चुनिएका थिए । तर २०१४ सालमा भद्र अवज्ञा आन्दोलन गर्ने निर्णय भएपछि उनले सभापति पद बीपीलाई सुम्पे ।

६ सुवर्णजी सम्भ्रान्त थिए तर सामन्त थिएनन् । यही उनको कमजोरी बन्यो । बीपी वा गणेशमानजी महान् हुन् । सुवर्णजीको योगदानको कदर गर्दा उनीहरूको प्रतिष्ठा कम हुने थिएन । सुवर्णजीका सन्तान पनि उनको गरिमा धान्नसक्ने प्रकारका भएनन् । तैपनि मुलुकको लोकतान्त्रिक आन्दोलनमा सुवर्णजीको योगदानको सम्मान र अभिलेखन त हुनुपर्ने हो । बैगुनी समाज उँभो लाग्दैन भन्ने कतै पढेको थिएँ । राष्ट्रमाथि बैगुनीको कलंक नलागोस् ।