साझाको साख

साझा यातायात पुनः सञ्चालनका दिन भव्य उद्घाटन कार्यक्रमको साक्षी बसे पनि सेवा प्रयोग गर्न साता दिन लाग्यो। कहिले घरबाहिरै निस्किइएन भने कहिले साझा बसमा चड्ने मौकै मिलेन। गएको मंगलबार श्रीमतीको नियमित स्वास्थ्य परीक्षणका लागि त्रिपुरेश्वर जाँदा चड्ने प्रयास गरेको रुटको जानकारी नभएका कारण मिलेन। हिजो शुकबार नातिलाई साझा पनि चडाउँछु आँखा जँचाउँदा साथी पनि हुन्छ भनेर त्रिपुरेश्वरबाट गोंगबु फर्कने बेलामा चड्न खोजेँ। अलमल भयो। त्रिपुरेश्वरमा गोँगबु आउने बस रोक्ने ठाउँ पत्ता लगाउन नसक्ता बस छुट्यो। एक जनालाई सोध्दा माथि रोक्छ भने। उतै गइयो। निधो गर्न अर्कालाई सोधेको बोल्दा नोक्सानै पर्ने जस्तो गरे। यस्तैमा बस कटिहाल्यो। टेलिकमको अफिस नजिकै रोक्ने रहेछ। स्टप लेखिएको संकेत भने भेटिएन। त्यहाँ २० मिनेटजति पर्खँदा पनि बस आएन। नातिले जिस्क्याउन थाल्यो। गोंगबु आउने माइक्रो बस चढ्न कुस्ती नै खेल्नुपर्छ। यसैले सफा टेम्पोमा लाजिम्पाट ओर्लेर रानीबारीको बाटो घर आइयो।

(करिब ४ दशक पहिलेको अनुभव दोहोरिएजस्तो भयो। म सात दोबाटोस्थित महेन्द्र आदर्श विद्यालयमा साँझ दुई घन्टा पढाउँथे। डेरा थियो काठमाडौं इटुम्बहालमा। लगनखेलबाट साझा रत्नपार्कसम्म चल्थ्यो। म सात दोबाटोबाट ६ बजे फकन्थेँ। लगनखेल आइपुग्दा ६ः१५ जति हुन्थ्यो। बस नभेटेपछि म हिँड्थे। बाटाबाट चडौँला नि भनेर। बीच बाटामा बसले उछिन्थ्यो। म अर्को बिसौनीमा चडौँला भनेर हिँड्थेँ। धेरै जसो त यसो गर्दा गर्दै कुप48डोल पुगिन्थ्यो। रत्नपार्क ओर्लेर इटुम्बहाल आउनुभन्दा सोझै त्रिपुरेश्वरको बाटो जान सजिलो लाग्थ्यो र म हिँडेरै इटुम्बहाल पुग्थेँ। भोलिपल्ट फेरि उस्तै।)

आज शनिबार पनि स्वास्थ्य परीक्षणकै क्रममा त्रिपुरेश्वर जानु थियो। आज त साझा चडेरै छाड्छु भन्ने अठोट गरेँ। गोँगबु चोकको बस बिसौनीमा चक्रपथ बाहिर साझा पर्खेर बसेँ। साझा कहाँ रोक्छ भनेर सोध्दा त्यहाँ सानो बोर्ड भएको थाहा भयो। हेर्न गएँ। बाँसमा टाँसेको सानो संकेत पाटी रहेछ। केही बेर ( १० मिनेट जति) पर्खेपछि साझाको हरियो बस आयो। आज त पक्कै साझा चड्ने भएँ भन्ने लाग्यो। तर, हेर्दाहेर्दै बस त नरोकीकनै गयो। लौ जा ! आज पनि बस छुट्यो जस्तो लाग्यो। तर, अलि अगाडि गएर बस रोकियो। दौडँदै गएर बस चडेँ। बिसौनी लेखेको ठाउँमा किन नरोकेको भनेर कन्डक्टरलाई सोध्दा रोकेको थियो भनेर ढाँटे। ड्राइभरले भने अरू गाडीका कारण त्यता रोक्न नमिलेको भने।

महाराजगन्ज नारायण गोपाल चोक हुँदै बस लाजिम्पाटतिर लाग्यो। शिक्षण अस्पताल र बजारमा बस रोकियो तर पानी पोखरीमा बिसौनी सायद थिएन। बिहानै भएकाले बस आधा जतिमात्र भरिएको थियो। बाटामा धेरैले बसलाई कौतुहलपूर्वक हेरेको देखिन्थ्यो। गोँगबुबाट त्रिपुरेश्वरसम्म आउँदा कतै पनि चालकले नियम मिचेको थाहा पाइएन। राम्ररी हाँके। यात्रुहरूले पनि हडबड गरेको देखिएन । चर्को स्वरमा कुरा गरेको सुनिएन।

फर्कँदा पनि साझा नै चड्ने निधो गरेँ। टेलिकम नजिकै धेरै बेर कुर्दा पनि बस आएन। त्यहाँ बिसौनीको संकेत पनि फेला परेन। अनि हिँडेरै माइक्रो बस स्टपसम्म पुगेर फर्केँ।

साझाको सेवाका कारण साख कायम रहेको रहेछ। व्यवशायमा साख कमाउन निकै खर्चनुपर्ने हुन्छ। अरू कम्पनीले साझाकै जत्तिको सेवा दिए पनि विश्वास जित्न थुप्रै समय र पैसा खर्च गर्नुपर्छ। साख गुमाउन भने धेरै बेर लाग्दैन। साझाको प्रवेशले यातायात माफिया आत्तिएको हुनुपर्छ। माफियाले प्रारम्भिक प्रतिक्रिया देखाइसक्यो। यातायात माफियासँग साझाले कल, बल, छल केहीमा पनि जित्न सक्तैन। माफियाले राजनीतिक, प्रशासनिक संरक्षण पाएको छ। पैसा उसैसँग धेरै छ। बाहुबलमा त झन् माफियालाई जित्नै सकिनेछैन। यसैले साझाको शक्ति भनेको यसको साख नै हो। यसैले साख जोगाइराख्न साझा सबैभन्दा बढी चनाखो हुनुपर्छ।

 साझा सहकारी हो र सबैको हो भनेरमात्रै जनताले माया गर्दैनन्। त्यसो हुन्थ्यो भने त एनसेलको प्रयोगै कसैले गर्ने थिएन। सेवाबाटै जनताको मन जित्नसक्नुपर्छ साझाले।  अहिले बस थोरै भएकाले होला १५ -२० मिनेट जति कुनुपर्दो रहेछ। यति लामो समय पर्खने फुर्सद धेरैलाई हुँदैन। यसैले बस थपेर सेवा सुलभ बनाउनेतर्फ ध्यान दिनु उचित हुनेछ। यसैगरी साझा स्टपमा मात्र रोक्छ भन्ने सबैले सहजै स्वीकार गरेका छन्। त्यसलाई व्यवस्थित पनि बनाउनुपर्छ। अति व्यस्त बिसौनीमा साझाको साइनबोर्ड देखिँदैन। अरू सवारीले घुइँचो गर्ने ठाउँभन्दा ५० -६० मिटर फरक गरेर साझाको बिसौनी तय गर्ने हो भने यात्रुलाई सहज हुनेछ।

यस पटक माफियाका सामु साझा टिक्न सकेन भने त्यसको दूरगामी असर पर्नेछ। यातायात क्षेत्रमा स्तरीय सेवा दिने गरी लगानी गर्न कोही पनि तत्पर हुनेछैन। यस्तै, राजधानीको सडक जति नै फराकिलो बनाए पनि आवागमन सुविधाजनक हुनेछैन। साझाको प्रयास यथार्थमा यातायात सुविधामा सुधारको निम्नि चालिएको पहिलो पाइला हो। यसैले साझाको गति रोकिनु हुँदैन।  यातायात व्यवसायीहरूले पनि बुद्धि पुर्‍याउने हो भने सेवामा प्रतिस्पर्धा गर्न खोजे हुने हो। समिति र विभिन्न नामका गिरोहहरूलाई सडक कब्जा गर्न पैसा तिर्नुभन्दा त यात्रुलाई सुविधा दिए राम्रो हुन्थ्यो।

साझा र अरू ठूला बस चलाउने कम्पनीले लामा रुटमा बस चलाउने र माइक्रो बस र टेम्पोहरू भित्री बाटाहरूमा चलाउने हो भने अहिलेको अस्तवयस्तता धेरै घट्ने निश्चित छ। कम्तीमा पार्किङ गरेर उत्तिकै बाटो हिँड्ने सौकिनहरूले गाडी सडकमा ल्याउने थिएनन्। बाध्यताले मोटरसाइकल चड्नेहरूले पनि सुविधा पाउनेछन्। साझा यातायातका अध्यक्ष कनकमणि दीक्षितले भनेजस्तै निजी गाडीका यात्रु सार्वजनिक यातायाततर्फ आकर्षित हुनेछन्।  उनीहरू थपिए भने काम सबैले पाउने छन् ।

सार्वजनिक यातायातमा मानवोचित सुविधा दिएर यात्रुको मन जित्ने कि गिरोहलाई फूलपाती चढाएर जनतालाई सताउने हो रोज्ने पालो यातायात व्यवसायीकै हो । जनताका पक्षमा लिइने निर्णयमात्र दिगो र अन्ततः लाभदायी हुन्छ ।